Om de EU voor 2050 klimaatneutraal te maken, is er een routekaart uitgestippeld met een hele reeks aan maatregelen. De Europese Green Deal bestrijkt alle sectoren van de economie, met name vervoer, energie, landbouw en infrastructuur, maar ook bijvoorbeeld de ICT. Om de doelstellingen te halen, zijn grote investeringen nodig. Jaarlijks zal er naar schatting 260 miljard euro extra geïnvesteerd moeten worden.
Op 14 juli 2021 heeft de Europese Commissie een groot pakket aan maatregelen gepresenteerd, genaamd ‘Fit for 55’, waarmee deze doelstellingen behaald moeten worden. Het klimaatpakket bestaat uit een groot aantal wetten en zal het de Europese economie en samenleving diepgaand veranderen. Zo worden fossiele brandstoffen gefaseerd duurder en mogen er vanaf 2035 geen benzineauto's meer gemaakt worden. Ook zou het Europese systeem voor emissiehandel (ETS) uitgebreid en verzwaard worden. In november 2021 werden de maatregelen uitgebreid met voorstellen om ontbossing tegen te gaan, afvalverwerking te verduurzamen en de bodem weer gezond te maken. De EU-landen en het Europees Parlement moeten de maatregelen nog goedkeuren.
1.
Probleemstelling
Het overgrote gedeelte van de gebruikte energie in de Europese Unie is afkomstig uit aardgas en aardolie. De koolstof die in deze fossiele brandstoffen is opgeslagen onder de grond, komt bij verbranding in de vorm van CO2 vrij in de atmosfeer. Door de uitstoot van broeikasgassen warmt de aarde sneller op en komen extreme weersomstandigheden vaker voor. Hierdoor worden veel gebieden op aarde minder leefbaar en komen natuur en landbouw onder druk te staan. Om deze klimaatverandering tegen te gaan, moet de uitstoot van CO2 beperkt worden. Hierover zijn op de klimaatconferentie van Parijs in 2015 internationale afspraken gemaakt.
Daarnaast heeft de Europese Unie klimaatdoelen voor 2020, 2030 en 2050 opgesteld. In december 2013 bleek echter uit een rapport van de Commissie dat die doelen met de huidige aanpak bij lange na niet behaald zouden worden. Daarom werden in de aanloop naar de klimaatconferentie van 2018 in Katowice nieuwe Europese plannen gemaakt. Hierbij werd voor het eerst het doel gesteld om Europa in 2050 klimaatneutraal te maken. De Green Deal borduurt hier dus op voort.
2.
Maatregelen
Fit for 55
Op 14 juli 2021 heeft de Europese Commissie een groot pakket aan maatregelen gepresenteerd om de CO2-uitstoot met 55 procent terug te brengen in 2030, en uiteindelijk klimaatneutraal te worden in 2050. De belangrijkste maatregelen uit de 'Fit for 55' op een rijtje:
-
-
In 2030 moet 40 procent van de opgewekte energie schoon zijn
-
-
Vanaf 2035 mogen er geen benzineauto's meer gemaakt worden
-
-
Er zal worden geïnvesteerd in vier miljoen laadpunten voor elektrische auto's door heel Europa, om het gebruik van elektrische auto's te stimuleren
-
-
De uitbreiding van het emissiehandelssysteem, ook naar sectoren zoals transport en de bouw
-
-
Er moet een CO2-belasting aan de EU-grens ingevoerd worden, om oneerlijke concurrentie met minder duurzame geproduceerde producten te voorkomen
-
-
De oprichting van een sociaal klimaatfonds om burgers te compenseren voor de stijgende kosten
-
-
Het instellen van belastingen op brandstof, waardoor ook de scheepsvaart en luchtvaart duurder wordt
Meer maatregelen
Andere al eerder genoemde maatregelen zijn:
-
-
Driekwart van het transport van goederen over de weg moet naar spoor en waterwegen verplaatst worden
-
-
Er komen meer kilometer- en tolheffingen voor weggebruik
-
-
Tegen 2030 moeten alle verpakkingen recyclebaar zijn
-
-
Tegen 2030 moet de staalproductie CO2-neutraal zijn
-
-
De textiel- en plasticsector mogen vanaf 2030 geen gebruik meer maken van microplastics
-
-
Consumenten moeten een 'recht op reparatie' krijgen: er moeten minder producten geproduceerd worden die snel kapot gaan
-
-
Er moet meer biologisch voedsel verbouwd worden
-
-
Bedrijven moeten beboet worden als zij zich onterecht profileren als 'groen'
-
-
Er moeten gebouwen worden gerenoveerd om de CO2 uitstoot en het energieverbruik te verminderen
-
-
Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen moet drastisch omlaag
-
-
Het gebruik van schadelijke chemicaliën moet worden teruggebracht
-
-
De uitstoot van methaan moet worden teruggebracht. Boeren moeten worden gestimuleerd hun koeien minder methaan te laten produceren.
-
-
Europese bossen moeten worden beschermd en uitgebreid aangezien zij een cruciale rol spelen in het opnemen van CO2 uitstoot.
Financiering
Om de Green Deal te financieren wil de Europese Commissie in tien jaar tijd 1000 miljard euro uitgeven. Dit geld moet zowel van overheden als private investeerders komen. Ongeveer de helft van het geld zou via verschillende programma's uit de EU begroting moeten komen. Omdat het geld uit de EU begroting moet komen zorgt dit voor een medefinanciering van 114 miljard door de lidstaten. Verder wordt er 100 miljard uit het bovengenoemde transitiefonds gebruikt. Via het InvestEU en EU-emissiehandelssysteem verwacht de EU nog eens 300 miljard aan private en overheidsinvesteringen.
Aangezien landen en regio's niet allemaal op gelijke voet starten, heeft de Commissie een mechanisme voorgesteld voor een rechtvaardige transitie. Voor dit zogenaamde 'Just Transition Fund' is €100 miljard uitgetrokken. Het fonds moet regio's steunen die zwaar afhankelijk zijn van koolstofintensieve activiteiten. Daarbij moeten vooral de meest kwetsbare burgers bescherming, omscholing en arbeidskansen krijgen in nieuwe economische sectoren.
Ook heeft de Europese Commissie een sociaal klimaatfonds aangekondigd, om burger en kleine ondernemers te compenseren voor de gevolgen van de maatregelen uit het 'Fit for 55' pakket. Dit fonds zou tussen 2025 en 2032 gevuld worden met 72,2 miljard via opbrengsten van de handel in CO2-uitstootrechten door bijvoorbeeld energiebedrijven en benzineproducenten. Vervolgens zouden de lidstaten het bedrag moeten verdubbelen tot 144,4 miljard, aldus het voorstel van de Europese Commissie.
Europese groene taxonomie
In april 2021 presenteerde de Europese Commissie nieuwe regels die de standaard bepalen voor wat groene investeringen zijn. De Europese groene taxonomie, zoals het rangschikkingssysteem noemt, moet de norm worden voor duurzame investeringen en bepaalt welke soorten energiegebruik bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen zoals vastgelegd in de Green Deal. Met deze wetgeving breidt de commissie tegelijk ook de verplichting uit voor bedrijven om over hun duurzaamheidsbeleid te rapporteren.
3.
Spoorboekje
Op 4 maart 2020 presenteerde de Commissie haar plannen voor de EU-klimaatwet. Het wetsvoorstel is de juridische basis van de Green Deal. In de wet staat dat de EU in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Het verplicht lidstaten om op nationaal niveau maatregelen te nemen om deze doelstelling te halen. Wanneer lidstaten zich niet aan de regels houden kan de Commissie juridische stappen ondernemen. De plannen kunnen gezien worden als een soort 'spoorboekje' om de doelstellingen van 2050 te behalen.
September 2020
De Commissie komt met voorstellen voor een nieuwe klimaatdoelstelling voor 2030, deze is opgenomen in de klimaatwet. Hierin wil de Commissie de doelstelling om de CO2 -uitstoot met 40% te verminderen worden ten opzichte van 1990 ophogen naar 55%.
April 2021
Afgevaardigden van de 27 landen van de EU hebben een akkoord bereikt over het opschroeven van de klimaatdoelstelling. De doelstelling van de Commissie om de CO2 -uitstoot met 55% te verminderen tegenover 1990 wordt goedgekeurd door onderhandelaars van de lidstaten, het Europees Parlement en de Europese Commissie. Dit moet nog wel formeel worden goedgekeurd door het Europees Parlement, de Raad en de regeringen en parlementen van de EU-landen. Ook moet de Commissie een tussentijds doel stellen voor 2040.
Mei 2021
De Commissie heeft een nieuw actieplan gepresenteerd, als onderdeel van de Green Deal, om schadelijke vervuiling van lucht, water en grond in 2050 compleet uit te bannen. Lucht- en geluidsvervuiling leiden volgens de Commissie tot veel gezondheidsproblemen en deze streeft daarom naar 55 procent minder doden door luchtverontreiniging in 2030 en een daling van het aantal slachtoffers van chronische herrie met 30 procent. Ook zou binnen tien jaar het gebruik van bestrijdingsmiddelen en antibiotica voor vee gehalveerd worden en halveert ook het plastic afval in zee en het restafval, als het aan de commissie ligt.
Juni 2021
Om de klimaatdoelstelling van 2030 te behalen komt de commissie uiterlijk in juni 2021 met voorstellen voor de herziening van de volgende EU-wetgeving:
-
-
de richtlijn betreffende het Europese systeem voor de handel in emissierechten (EU-ETS),
-
-
de verordening inzake de verdeling van de inspanningen,
-
-
de verordening inzake landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw (LULUCF),
-
-
de richtlijn energie-efficiëntie,
-
-
de richtlijn hernieuwbare energie,
-
-
de CO2-emissienormen voor auto's en bestelwagens.
Juli 2021
Op 14 juli 2021 heeft de Europese Commissie een groot pakket aan maatregelen gepresenteerd, genaamd ‘Fit for 55’, om het doel om in 2050 klimaatneutraal te zijn te behalen. Dit ambitieuze pakket aan maatregelen bestaat uit een groot aantal wetten en zal het de Europese economie en samenleving diepgaand veranderen. Zo worden fossiele brandstoffen gefaseerd duurder en mogen er vanaf 2035 geen benzineauto's meer gemaakt worden. Ook zou het Europese systeem voor emissiehandel (ETS) uitgebreid en verzwaard worden. De EU-landen en het Europees Parlement moeten de maatregelen nog goedkeuren.
November 2021
De Commissie presenteerde op 17 november 2021 haar wetsvoorstellen die moeten helpen om ontbossing door landbouw tegen te gaan, het illegaal exporteren van afval te bemoeilijken en de bodems gezonder te maken. Ook deze plannen moeten de EU-landen en het Europees Parlement nog goedkeuren.
September 2023
Uiterlijk in 2023, en daarna om de vijf jaar, wil de Commissie de nationale maatregelen voor CO2-reductie van lidstaten evalueren en beoordelen.
2030
In 2030 moet de CO2-uitstoot met 55% verminderd zijn ten opzichte van 1990. Dit akkoord moet nog formeel worden goedgekeurd door de regeringen en de parlementen van de EU-landen. Vanaf 2030 wordt de vooruitgang van de nationale lidstaten om de vijf jaar geëvalueerd. Indien nodig kan de commissie de klimaatdoelen van 2035, 2040 en 2045 bijsturen of bijstellen.
2050
In 2050 moet de gehele Europese Unie klimaatneutraal zijn.
4.
Biodiversiteitsstrategie en Farm to Fork-strategie
In mei 2020 heeft de Commissie als onderdeel van de Green Deal twee nieuwe strategieën gepresenteerd, die samen moeten bijdragen aan een duurzame toekomst. De biodiversiteitsstrategie moet het verlies van biodiversiteit in Europa en de wereld tegengaan. Concreet houdt de strategie onder meer in dat beschadigde ecosystemen worden hersteld, de gezondheid van beschermde gebieden wordt verbeterd, vervuiling wordt verminderd en de landbouw biologischer wordt gemaakt. Om dit te bereiken wil de Commissie dat in 2030 op zijn minst 30% van Europese zeeën en land beschermde natuurgebieden zijn. Voor deze strategie wil de Commissie €20 miljard per jaar beschikbaar maken.
De Farm to Fork-strategie heeft als doel om een duurzaam voedselsysteem te verwezenlijken. Dit hervormde systeem moet de Europese klimaatvoetafdruk verkleinen en bovendien de volksgezondheid verbeteren. Hiervoor wil de Commissie dat het gebruik van pesticiden de komende tien jaar met 50% afneemt, het gebruik van meststoffen met 20% wordt teruggedrongen en het gebruik van antibiotica in de landbouw met 50%. Ook moet 25% van de landbouwgrond op biologische wijze worden gebruikt.
5.
Nederland en Europa
In de 'Staat van de Europese Unie 2020' en een zogenoemd 'BNC-fiche' liet de regering in 2020 weten de brede en ambitieuze aanpak van de Green Deal te steunen. Het ziet de omschakeling naar een duurzame economie als een kans om de concurrentiepositie van de EU te versterken. Het kabinet benadrukt wel dat de beleidsvoorstellen proportioneel, uitvoerbaar en kosteneffectief moeten zijn. De regering steunt de klimaatwet en het voornemen van de Commissie om het tussentijdse doel van 40% reductie op te hogen naar 55%. Via een brief en 14 'BNC-fiches' liet de regering de Kamer in september 2021 weten de plannen van de Commissie te steunen, maar wel onder de voorwaarde dat de concurrentiekracht van de Europese economie en het gelijke speelveld binnen en buiten de EU behouden worden.
6.
Besluitvorming
Frans Timmermans is als eerste vicevoorzitter in de eerste plaats verantwoordelijk voor de Green Deal. Daarnaast zijn de andere commissarissen in zijn team verantwoordelijk voor verschillende de verschillende onderwerpen die een rol spelen binnen de Deal. Dit zijn:
De klimaatwet en de voorgestelde maatregelen volgen de gewone wetgevingsprocedure. Het voorstel moet door het Europees Parlement en de Raad van ministers worden goedgekeurd.
Europees Parlement
Het Europees Parlement steunt de Green Deal, maar benadrukt ook de noodzaak van een rechtvaardige en inclusieve transitie. Er moet een transitiefonds komen voor regio's die extra hulp nodig hebben bij het behalen van de klimaatdoelen. Tevens is het parlement een grote voorstander van de verhoging van de ambitie om 55% reductie van CO2 in 2030 te hebben (ten opzichte van 1990). Verder wil het EP een tussentijds streefdoel voor 2040 instellen om te verzekeren dat de EU in 2050 volledig klimaatneutraal is. De plannen voor een nieuwe klimaatwet leiden ook tot verzet in het Europees Parlement. Sommige Europarlementariërs vinden dat de Commissie teveel macht naar zich toe trekt.
7.
Meer informatie
D
