Open Vld vraagt een actieplan voor het behoud van hoogstamboomgaarden en pleit voor een UNESCO-erkenning. Vlaams Parlementslid Lydia Peeters (Open Vld) vraagt de Vlaamse Regering daarom om een actieplan met minder administratie, meer ondersteuning en internationale erkenning. De meerderheid stemde het voorstel helaas weg. “Als deze regering het meent met duurzame landbouw en agrarisch erfgoed, dan moet ze in actie schieten,” zegt Peeters
De provincie Limburg, en de regio Haspengouw in het bijzonder, staan te boek als dé fruitstreek van Vlaanderen waar al fruit geteeld wordt sinds de Romeinse tijd. In de achttiende eeuw hielden de Haspengouwse veeteeltboeren er als bijberoep vaak een kleine boomgaard bij de hoeve op na, met bomen op graasweiden rond de dorpskernen. Door te kiezen voor hoogstammen konden de dieren grazen tussen en onder de fruitbomen, zonder de vruchten van de bomen te kunnen trekken. In de twintigste eeuw nam het economische belang van de fruitteelt toe, wat nefast was voor de hoogstamboomgaarden.
Economisch kunnen hoogstammen niet opboksen tegen de laagstammen, maar hun waarde ligt elders. Ze zijn een lust voor het oog, typeren het Haspengouwse landschap, zijn een habitat voor vogels en bijen, en houden oude fruitrassen in stand. Bovendien zijn ze een economische hefboom voor bloesemtoerisme en dragen ze bij aan een duurzame landbouw die inzet op diversificatie, toerisme en korteketenproducten.
Toch laat de Vlaamse Regering na om dit waardevolle erfgoed voldoende te beschermen. Eigenaars, zowel landbouwers als particulieren, stuiten op een wirwar van regels en administratieve belasting. Steunmaatregelen richten zich vaak uitsluitend op actieve landbouwers en missen doelgerichtheid voor burgers die met engagement een boomgaard beheren.
De Vlaamse Regering zegt administratieve lasten te willen verlagen, maar het blijft zoeken naar concrete initiatieven. Tegelijk is de ondersteuning vanuit Onroerend Erfgoed weggevallen en ontbreekt een gecoördineerd beleid tussen federale en Vlaamse diensten. Dat maakt het voor burgers moeilijk om mee te werken aan het behoud van dit waardevol erfgoed en aan de verduurzaming van onze landbouw.
Daarom vraagt Open Vld een ambitieus actieplan. Dat plan moet administratieve lasten verlagen, ook particulieren betrekken, en werk maken van monitoring, actieve ondersteuning en sensibilisering. Dat moet ervoor zorgen dat de bestaande hoogstamboomgaarden behouden blijven en tegelijkertijd ook leiden tot nieuwe hoogstamboomgaarden. Daarnaast pleit Lydia Peeters voor een opname van de hoogstamboomgaarden in de lijst van kleine landschapselementen en een hernieuwde rol voor Onroerend Erfgoed. En niet onbelangrijk: ook het landschapspark Hart van Haspengouw biedt een unieke kans voor herwaardering. Tot slot pleit Peeters ervoor om te ijveren voor de erkenning van hoogstamboomgaarden als UNESCO-werelderfgoed.
Vlaams Parlementslid Lydia Peeters: “Hoogstamboomgaarden zijn niet alleen prachtig, ze bieden ook antwoorden op hedendaagse uitdagingen, hoewel ze eeuwenoud zijn. We moeten ervoor zorgen dat toekomstige generaties er ook van kunnen genieten en ze kunnen bewonderen. Daarom leggen we een concreet voorstel van actieplan op tafel. De erkenning als werelderfgoed van de hoogstamboomgaarden zou uiteraard de Haspengouwse kers op de ‘Limburgse vlaai’ zijn.”
