Waarom zijn en blijven de aardappelprijzen laag?

Ondanks enkele regenbuien in de afgelopen dagen – en al enkele irrigatiebeperkingen – blijft droogte een belangrijk probleem. Na-opkomst herbicidenbehandelingen die een zekere fytotoxiciteit vertonen, kunnen de groei eveneens vertragen en, samen met de droogte, een impact hebben op de uiteindelijke opbrengsten.

Aardappelproducenten vragen zich nog steeds af waarom de producentenprijzen begin maart zo abrupt zijn gekelderd... Een combinatie van factoren kan verklaren waarom plots bijna alles misliep (zie verder).

De NEPG herhaalt opnieuw waarom producenten voorzichtig moeten zijn met de aardappelteelt. Winstgevende alternatieven voor aardappelen zijn schaars. Aardappeltelers dachten dat de aardappelverwerkende industrie eindeloos zou blijven groeien (kijk naar alle geplande nieuwe verwerkingsfabrieken!) en werden ertoe aangezet om ook zelf verder uit te breiden – en trapten in de val.

Waarom zijn de producentenprijzen de afgelopen maanden zo dramatisch gedaald?
De sterke prijsdaling van 30 €/100 kg eind februari naar 7,50 €/100 kg vandaag is het gevolg van meerdere factoren die min of meer gelijktijdig zijn opgetreden:

De export van diepvriesfriet en andere aardappelproducten begon al vorig jaar af te nemen. De wereldwijde markt voor verwerkte aardappelproducten is verslechterd. De verkoop van frieten en andere aardappelproducten uit de NEPG-zone (EU-4: België, Duitsland, Frankrijk en Nederland) daalde met 1,8% in volume tussen 2023 en 2024 (bron: Eurostat), een historische daling (behalve tijdens de Covid-crisis). De gemiddelde verkoopprijs, die tussen 2021 en 2023 met 64% steeg, stagneert in 2024 en lijkt te dalen in 2025. De concurrentie op de Aziatische markten is reëel, waarbij China en India hun export in vijf jaar tijd hebben vertienvoudigd.

Het heeft tijd gekost om te beseffen dat de productiekosten niet alleen voor de producenten, maar ook voor de verwerkers, fors gestegen zijn – en dat Europese diepvriesfriet duurder is dan die uit Canada, China, India of andere nieuwe spelers in de verwerkingssector.

Nieuwe belastingen en invoerrechten die door de Amerikaanse president zijn ingevoerd, hebben de Europese export van verwerkte producten vertraagd of stopgezet. De economische onzekerheid die door de huidige Amerikaanse regering is veroorzaakt, heeft ook de Amerikaanse dollar verzwakt, waardoor Europese producten duurder zijn geworden.

De voorbije jaren boden weinig andere teelten hogere inkomsten dan aardappelen. De zeer hoge vrije marktprijzen in het late voorjaar van 2023 en 2024 – hoewel ze slechts 5% van de oogst betroffen – deden landbouwers geloven dat lage prijzen niet zouden terugkeren…

Er zijn enkele ernstige fouten gemaakt door de verwerkende industrie met een deel van de oogst van 2024. Dit resulteerde in frieten van mindere kwaliteit en tegenvallende verkopen.

De historisch vroege vroege en bewaaraardappelaanplantingen zorgden ervoor dat het duidelijk werd dat de resterende voorraden van de oogst 2024 snel op de markt zouden drukken, terwijl de nieuwe oogst al vroeg opkwam en werd aangekondigd.

De regenbuien van april, mei en begin juni – hoewel historisch gezien veel lager dan normaal – hebben tijdelijk het spookbeeld van ernstige droogte verdreven en lieten de aardappelen snel ontwikkelen. Dit voorkwam dat de prijzen zich eerder stabiliseerden of zelfs stegen.

De droogte en warme weersomstandigheden hebben ervoor gezorgd dat de aardappelen zich goed konden vestigen en wortelen, wat hen weerbaarder maakt tegen mogelijke regenachterstand later.

Europese producenten opereren in een steeds meer geglobaliseerde wereld en markt. De concurrentie is sterk en de markt kwetsbaar, met steeds meer spelers in verschillende regio’s wereldwijd. De markt voor verwerkte producten, en friet in het bijzonder, blijft groeien, maar de concurrentie met andere mondiale spelers wordt steeds belangrijker. Samenwerking tussen de verschillende schakels in de "aardappelwaardeketen" is essentieel als we onze concurrentiekracht willen verbeteren.

De productiekosten van Europese producenten zijn de afgelopen jaren voortdurend gestegen. De Europese prijzen van diepvriesfriet en andere verwerkte producten liggen hoger dan die van Canada, en nog hoger dan die van China of India, voornamelijk door hogere energie- en transportkosten. Voor frietverwerkers in Egypte, India of China is het goedkoper om naar hun buurlanden te exporteren dan voor Europese verwerkers, die met veel langere transporttrajecten te maken hebben.

Niet alleen hebben Europese producenten hogere productiekosten, ze worden ook geconfronteerd met milieuproblemen en strengere regelgeving. De klimaatverandering gaat in Europa sneller en heviger dan in andere delen van de wereld. Bovendien zijn er veel meer eisen van de samenleving of overheden (zoals minder bespuitingen, voldoen aan nitraatnormen, minder watergebruik, verlaging van de ecologische voetafdruk,…) dan voor producenten elders.

Daarnaast zorgen bodemproblemen (zoals aaltjes, ritnaalden, knolcyperus…) en opkomende ziektes zoals Stolbur, evenals strengere wetgeving, ervoor dat de teelt van aardappelen technisch en economisch moeilijker en financieel risicovoller wordt.

Producenten hebben waarschijnlijk de winstgevendheid van aardappelteelt op lange termijn overschat en moeten zich bewust worden van de vele beperkingen, voordat overheden ingrijpen met nog strengere regelgeving (langere rotaties, verbod op teelt in bepaalde risicogebieden zoals watervervuiling of erosie, strengere wetgeving rond gewasbescherming…).